(11) 1. สมฺโพธวคฺโค

1-3. ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตาทิวณฺณนา

[104-106] ตติยสฺส ปฐเม สมฺโพธิโต ปุพฺเพวาติ สมฺโพโธ วุจฺจติ จตูสุ มคฺเคสุ ญาณํ ‘‘สามํ สมฺมา พุชฺฌิ เอเตนา’’ติ กตฺวา, ตโต ปุพฺเพเยวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อริยมคฺคปฺปตฺติโต อปรภาเคเยวา’’ติฯ โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ เอตฺถ ยถา อุทกโต อุคฺคนฺตฺวา ฐิตํ ปริปากคตํ ปทุมํ สูริยรสฺมิสมฺผสฺเสน อวสฺสํ พุชฺฌิสฺสตีติ พุชฺฌนกปทุมนฺติ วุจฺจติฯ เอวํ พุทฺธานํ สนฺติเก พฺยากรณสฺส ลทฺธตฺตา อวสฺสํ อนนฺตราเยน ปารมิโย ปูเรตฺวา พุชฺฌิสฺสตีติ พุชฺฌนกสตฺโตติ โพธิสตฺโตฯ เตนาห ‘‘พุชฺฌนกสตฺตสฺเสว…เป.… อารภนฺตสฺเสว สโต’’ติฯ ยา วา เอสา จตุมคฺคญาณสงฺขาตา โพธิ, ‘‘ตํ โพธิํ กุทาสฺสุ นามาหํ ปาปุณิสฺสามี’’ติ ปตฺถยมาโน ปฏิปชฺชตีติ โพธิยํ สตฺโต อาสตฺโตติปิ โพธิสตฺโตฯ เตนาห ‘‘สมฺโพธิยา วา สตฺตสฺเสว ลคฺคสฺเสว สโต’’ติฯ

อถ วา โพธีติ ญาณํ ‘‘พุชฺฌติ เอเตนา’’ติ กตฺวา, โพธิมา สตฺโต โพธิสตฺโต, ปุริมปเท อุตฺตรปทโลปํ กตฺวา ยถา ‘‘ญาณสตฺโต’’ติ, ญาณวา ปญฺญวา ปณฺฑิโต สตฺโตติ อตฺโถฯ พุทฺธานญฺหิ ปาทมูเล อภินีหารโต ปฏฺฐาย ปณฺฑิโตว โส สตฺโต, น อนฺธพาโลติ โพธิสตฺโตฯ เอวํ คุณวโต อุปฺปนฺนนามวเสน โพธิสตฺตสฺเสว สโตฯ อสฺสาทียตีติ อสฺสาโท, สุขํฯ ตญฺจ สาตาการลกฺขณนฺติ อาห ‘‘อสฺสาโทติ มธุรากาโร’’ติฯ ฉนฺทราโค วินียติ เจว ปหียติ จ เอตฺถาติ นิพฺพานํ ‘‘ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานญฺจา’’ติ วุจฺจติฯ เตนาห ‘‘นิพฺพาน’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ อาคมฺมาติ อิทํ โย ชโน ราคํ วิเนติ ปชหติ จ, ตสฺส อารมฺมณกรณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ทุติยตติยานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4-9. สมณพฺราหฺมณสุตฺตาทิวณฺณนา

[107-112] จตุตฺเถ สามญฺญนฺติ อริยมคฺโค, เตน อรณียโต อุปคนฺตพฺพโต สามญฺญตฺถํ, อริยผลนฺติ อาห ‘‘สามญฺญตฺถนฺติ จตุพฺพิธํ อริยผล’’นฺติฯ พฺรหฺมญฺญตฺถนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ เตนาห ‘‘อิตรํ ตสฺเสว เววจน’’นฺติฯ อริยมคฺคสงฺขาตํ สามญฺญเมว วา อรณียโต สามญฺญตฺถนฺติ อาห ‘‘สามญฺญตฺเถน วา จตฺตาโร มคฺคา’’ติฯ ปญฺจมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

สมณพฺราหฺมณสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทุติยนิทานสุตฺตวณฺณนา

[113] ทสเม วิวฏฺฏคามิกมฺมานนฺติ วิวฏฺฏูปนิสฺสยกมฺมานํฯ ตทภินิวตฺเตตีติ เอตฺถ ตํ-สทฺเทน ปจฺจามสนสฺส วิปากสฺส ปรามาโสติ อาห ‘‘ตํ อภินิวตฺเตตี’’ติ, ตํ วิปากํ อภิภวิตฺวา นิวตฺเตตีติ อตฺโถฯ อิทานิ น เกวลํ วิปากสฺเสว ปรามาโส ตํ-สทฺเทน, อถ โข ฉนฺทราคฏฺฐานิยานํ ธมฺมานํ ตพฺพิปากสฺส จ ปรามาโส ทฏฺฐพฺโพติ อาห ‘‘ยทา วา เตนา’’ติอาทิฯ เต เจว ธมฺเมติ เต ฉนฺทราคฏฺฐานิเย ธมฺเมฯ นิพฺพิชฺฌิตฺวา ปสฺสตีติ กิเลเส นิพฺพิชฺฌิตฺวา วิภูตํ ปากฏํ กตฺวา ปสฺสตีติฯ

ทุติยนิทานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมฺโพธวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ